... Իսկ անձրևները չեն դադարում

ԵՎՍ ՅՈԹ ՕՐ
Աստծո անցած յոթ օրում Հայաստանում` ոնց միշտ Հայաստանում:
Հունիսի 15-ին Ազգային ժողովում էլի բաց դռների օր էր` ութ տարեկան երեխաների աշխատանքների ցուցահանդեսը նվիրված էր Հենրիկ Իգիթյանի հիշատակին: Արվեստների ու բոլոր տարիքների արվեստագետների հետևողական մեկենաս, համատեղության կարգով ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանն այդ առիթով ասաց. «Ազգային ժողովը բազմակարծության ամբիոն է, պետք է ծառայի քննադատությունների, քննարկումների, կոչերի: Մենք, իհարկե, կողմ ենք ողջամիտ քննարկումներին, առողջ քննադատություններին և չենք էլ խուսանավել քննադատություններից, պատրաստ ենք յուրաքանչյուր քաղաքական ուժի հետ, դա լինի դիմություն, թե ընդդիմություն, քննարկել յուրաքանչյուր հարց, որը վերաբերում է մեր պետության, երկրի զարգացմանը»: Ճիշտ է` նա այդ ասել էր դեռ 2008-ի սեպտեմբերին և հասկանալի չէր` ցուցահանդեսն ինչու բացվեց, որ նույնը կրկնվի: Միևնույն է` քննարկում չկա ու չկա:
Հունիսի 18-ին Հայաստանում երկրաշարժ եղավ` Գառնուց 10 կմ դեպի հյուսիս էպիկենտրոնով, Երևանում 12.45-ին գրանցված ցնցումը գնահատվեց 4,5-5 բալ ուժգնության: Բարեբախտաբար` առանց ավերումների և զոհերի: Բայց ամբողջ օրը քաղաքացիների գերակշիռ մեծամասնությունն անցկացրեց դրսում` վախենալով հիմնարկ կամ տուն մտնել: Թեպետ պաշտոնապես ոչ ոք չէր ասել, որ հնարավոր է ևս մեկ ցնցում` բուհերում ու հիմնարկներում բոլորին հրահանգվում էր դուրս գալ` դադարեցնելով աշխատանքը, մարդիկ տագնապահար լքում էին բարձրահարկերը: Առավել վտանգավոր էր համարվում ժամը 16-17-ը: Երեկոյան տուն մտած մարդիկ ոչ մի վստահություն չունեին, որ երկրաշարժ չի լինի, բայց և հոգնել էին փողոցներից: Հունիսի 19-ին հայտնի դարձավ, որ ևս 11 ցնցում է եղել, բայց` թույլ: Ամենաուժեղ երկրաշարժը նույն տարածքում եղել է 17-րդ դարում` 1679 թ., 10 բալանոց, ուղիղ 300 տարի հետո` 1979-ին երկրաշարժը եղել է 6 բալանոց: Թեպետ մասնագետները պնդում են, որ ոչ ոք երբեք դեռ ճշգրիտ չի կանխագուշակել տարերային աղետի այդ տեսակի տեղն ու պահը, բայց և հանգստացնում են, որ երկրային ապարների ակտիվությունը մարում է:
Իսկ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի ակտիվությունը` ոչ: Համենայն դեպս` Հայաստանում: Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով` 2009-ի առաջին 5 ամիսներին տնտեսական անկումը կազմել է 15 տոկոս: Այսինքն, կառավարության հակաճգնաժամային ծրագիրն ուղղակի չի ծածկում ճգնաժամային տարածքը, չնայած ձեռնարկված քայլերին ու ստացած վարկերին` տնտեսության անկումը կասեցնել չի ստացվում: Այս համապատկերում տնտեսական հարցերին փորձում են քաղաքական լուծումներ տալ` քննարկման խնդիր դարձնելով վարչապետի աշխատանքի արդյունավետությունը: Ապարդյուն ջանք: Ներկա վարչապետը չի սահմանել Հայաստանի տնտեսության որակը, և շինարարության հաշվին տնտեսական երկնիշ աճ ապահովելը նրա նախաձեռնությունը չի եղել, որ հիմա նույն այդ շինարարության կրճատմամբ տնտեսական անկումը նրան մեղսագրվի: Սա ակնհայտ է: Տնտեսական ճգնաժամում հայտնված որևէ երկրում կառավարության փոփոխությունն աշխատատեղ չի ստեղծել ու գնողունակություն չի բարձրացրել: Արտոնյալ հարկային ռեժիմ սահմանելու հարցն էլ, ցավոք, նրա իրավասության մեջ չէ, որովհետև Հայաստանի պես երկրներում նման խնդիրները փաստացի լուծում են նախագահները, իսկ ՀՀ նախագահը հազիվ թե նման որոշում նախաձեռնի` շատ հայտնի պատճառներով: Առավելագույնը, որ վարչապետը կարող է անել, նախարարներին ամռանը մեկ ամսով արձակուրդ չտալն ու Հայաստանից դուրս գալն արգելելն է: Հիշո՞ւմ եք, չէ, անեկդոտը` վարչապետի պաշտոնը լավն է, երկիրը երկիր չէ...
Դե, ուրիշ ո՞ր երկրում, օրինակ, որսորդական հրացանով... օրենքով գող կսպանեն: Օրը ցերեկով, իր տան մուտքի առաջ Մարզպետունի Պետրոսյանը, գողական աշխարհում` Մարսոն, ավարտեց կյանքը. 12 մմ տրամաչափի որսորդական հրացանով նրան սպանեց Վեդիի բնակիչ Պերճիկ Շաբոյանը և տասը րոպե անց հանձնվեց ոստիկանությանը` իր հրացանով ու 3 փամփուշտներով, պատճառաբանելով, որ անձնական խնդիրներ կային: Ո՞վ չունի անձնական խնդիր, հրաշալի է, որ ոչ բոլորն ունեն հրացան...
Թեհրանում շարունակվում է ընդդիմություն-իշխանություն առճակատումը. ընտրողները չեն ընդունում ընտրության արդյունքները, նրանք փողոցում են պաշտպանում իրենց քվեները` արդեն ոստիկանության հետ մարտերով: Հունիսի 20-ին բախումների զոհ, պաշտոնական տվյալներով 19 մարդ է դարձել, ոչ պաշտոնական` 150: Հոգևոր առաջնորդի դիմումը հայրենակիցներին առանձնապես չի նպաստել իրավիճակի լիցքաթափմանը:
Իսկ ամեն ինչ կարող էր այլ ընթացք ունենալ, եթե միայն ՀՀ ԱԺ նախագահին հնարավորություն տային Թեհրան մեկնելու: Պաշտոնական այցի տեղեկատվությունն արդեն տարածվել էր, ԻԻՀ նախագահի, խորհրդարանի նախագահի, անվտանգության խորհրդի քարտուղարի հետ հանդիպումները` նշանակվել, նույնիսկ «Ֆարհանգսայալե մելալ» զբոսայգում ծառատունկ էր նախատեսված (հունիսի երկրորդ կեսին Թեհրանում տնկիները հատկապես լավ են կպչում): Ավաղ: Ահմադինեժադն իր ոսկե հնարավորությունը բաց թողեց` հետընտրական իրավիճակների լիցքաթափման նման մասնագետի հետ հանդիպումից հրաժարվելն իր վիճակում, նվազագույնը, խելամիտ չէ: Ցավոք` խելամիտ չէ նաև ՀՀ ԱԺ նախագահի այցը կազմակերպողների պահվածքը. գործնականում քաղաքացիական պատերազմի վիճակում գտնվող երկիր պաշտոնական այցով մեկնելը վկայում է կամ մեկնողի անձնական անձնազոհության պատրաստակամություն, կամ այցը նախապատրաստողների մասնագիտական պատրաստականության բացակայություն: Եթե ոչ ավելին:
Ավելին արեց ռամկավար ազատական կուսակցությունը. վերստին պառակտվեց ու իր ընդերքից ևս մի կուսակցության ծնունդ տվեց` Արմենական ռամկավար ազատական: Մինչդեռ քանի տարի խոստանում էին միասնական ու մի մեծ կուսակցություն դառնալ` միավորելով իրենց շարքերում «Ազգային վերածնունդը» (հավերժ հրաժարականի անգերազանցելի մասնագետ Ալբերտ Բազեյանը երևի էլի նախ համաձայնեց, հետո հրաժարվեց) և «Դաշինքը» («Դաշինք» դեռ չի նշանակում դաշինք բոլորի հետ): Նոր կուսակցության ստեղծումը ողջունեց ՀՀ նախագահը` իր խորհրդական Մանուկ Թոփուզյանի շուրթերով: Նրա ուղերձը բառացիորեն նշանակում էր, որ նոր կուսակցությունը միանշանակ իշխանական է լինելու, որովհետև ուղղակի չի կարող ոչ իշխանական լինել մի քաղաքական ուժ, որին ասում են. «Ազգային վերելքի ու համընդհանուր բարիքի հաստատման գաղափարների վրա խարսխված աշխատանքը մեզանում մշտապես արժանացել է դրվատանքի ու գնահատանքի»: ՈՒ նաև ավելացնում են. «Հուսով եմ, որ գործով կկարողանաք փաստել դա և մշտապես կլինեք մեր պետության, մեր արժեքների, մեր ազգային միասնության գաղափարի պաշտպանության դիրքերում»: Պատկերացնո՞ւմ եք այս խոսքերը` ուղղված, ասենք, «Նոր ժամանակներ» կուսակցությանը: ՈՒղերձ չէ, հրամանագիր է:
Նման պատասխանատու և նույնիսկ ոչ այնքան պատասխանատու ուղերձ ՀՀ նախագահը, անգամ ամեն առիթով-չառիթով ուղերձառատ ԱԺ նախագահը չուղղեցին փախստականներին` հունիսի 20-ին, իրենց համաշխարհային օրվա առիթով, իսկ փախստականների խնդիրներով զբաղվող միջազգային կառույցների ներկայացուցիչներին կշարունակեն հավատացնել, որ նրանց խնդիրները պետության ուշադրության կենտրոնում են:
ԵԽԽՎ համազեկուցողներ Ջոն Պրեսկոտն ու Ժորժ Կոլոմբիեն էլ հերթական անգամ եկան-գնացին, հանդիպեցին, լսեցին, հայտնեցին, հեռացան: Հետո Բաս Քլայնը նրանց մտքերը կձևակերպի մի հերթական-հերթապահ զեկույցի մեջ` առաջընթացի առկայությունն արձանագրող ու էլ` ավելի մեծ առաջընթաց ակնկալող: Նրանք ափսոսեցին, որ մարտյան իրադարձությունների ուսումնասիրման փաստահավաք խումբը լուծարվել է, բայց «մոռացան», որ Թոմաս Համմարբերգի խոստացած միջազգային փորձագետն այդպես էլ տեղ չհասավ: Պատճառն էական չէ: Իշխանության ու ընդդիմության ներկայացուցիչների հետ ավանդական այդ հանդիպումներում նրանք անգիր գիտեն` ով ինչ է ասելու, իրենք էլ ինչ են պատասխանելու, բայց համազեկուցողի իրենց պարտականությունից հրաժարվել չեն կարող, ահա և գալիս-գնում են: Պետք չէ լուրջ ընդունել, հերիք է հյուրասեր լինելը:
Հարավային Կովկասում Եվրամիության հատուկ ներկայացուցիչ Պիտեր Սեմնեբին կամա-ակամա ստանձնել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ Մեթյու Բրայզայի դերը` հիմա էլ ինքն է ասում, որ «վերջին ժամանակներս իրական առաջընթաց Է ձեռք բերվել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործում»: Նրա կարծիքով` բանակցային գործընթացն էլ ակտիվացել է, մի ամսում երկու անգամ հանդիպելուց հետո շուտով երրորդ անգամ կհանդիպեն Հայաստանի ու Ադրբեջանի նախագահները: Սեմնեբին նաև Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու հարցում Թուրքիայի մարտավարական հետքայլն է արձանագրել` երկրում կոշտ արձագանքների հետևանքով: Եվ, ինչպես հավիտենական լավատես Մեթյու Բրայզան, Պիտեր Սեմնեբին էլ լավատեսորեն ասում է, որ դա «բեկումնային շրջադարձ չէ, քննարկումները կշարունակվեն»: Սեմնեբին կարևորում է, որ Թուրքիայի վերցրած դադարը չերկարի, այլապես հարաբերությունների կարգավորման ազդակները կվտանգվեն: Կլսե՞ն ԵՄ ներկայացուցչին ԱՄՆ-ում կամ Ռուսաստանում: Կերևա:
Շաբաթվա իրադարձությունների մեջ իր աշխարհաքաղաքական տեղն ուներ Սիրիայի նախագահ Բաշար ալ Ասադի այցը Հայաստան: ՀՀ նախագահի գնահատականով` «պատմական այցը»: Այցի շրջանակներում հունիսի 18-ին հայ-սիրիական գործարար համաժողով էլ տեղի ունեցավ, պայմանավորվածություններ կայացան տրանսպորտային հաղորդակցության, հատկապես ցամաքային տրանսպորտի բնագավառում համագործակցության առումով, ստորագրվեցին մի շարք փաստաթղթեր, այդ թվում` ներդրումների խրախուսման եւ պաշտպանության մասին համաձայնագիր: Բաշար ալ Ասադը ևս գոհ էր հանդիպումներից և ասաց, թե հարաբերությունները չեն սահմանափակվում պաշտոնականությամբ, այլ առանձնանում են ջերմությամբ: Ավելին, նա նշեց. «Սիրիայում մեծ գոհունակությամբ են ընդունվել հայ-թուրքական հարաբերությունների նորմալացմանն ուղղված քայլերը: Մենք պատրաստ ենք օգնելու, որ այդ հարաբերություններն առաջ շարժվեն»: Այսինքն, ևս մի խաղացող հայ-թուրքական դաշտում, ընդ որում` երկու երկրների հետ էլ լավ հարաբերություններ ունեցող: Հետաքրքիր է` ո՞ւմ կողմից է նա դաշտ մտնելու: Ընդ որում` խաղի ընդմիջմանը: Էլ ո՞վ է պատրաստվում դաշտ դուրս գալ:
Շաբաթվա իրադարձությունը, իհարկե, ԱԺ արտահերթ նստաշրջանն էր` նախագահի համաներման առաջարկի քննարկման օրակարգով: Առանց ընդմիջման աշխատելով` 98 կողմ, 1 դեմ, 3 ձեռնպահ քվեարկությամբ ԱԺ-ն առաջարկն ընդունեց: Ո՞վ էր կասկածում:
Հունիսի 20-ին, ինչպես ամեն օր, վերստին անձրև եկավ, տեղ-տեղ էլ` կարկուտ: Տարօրինակ է այս տարվա ամառը` գարնանաաշնանային, երբ մեկ օրվա մեջ չորս եղանակ է փոխում, իսկ յոթ օրվա մեջ` հաշվեք ինքներդ: Փառք Աստծո, Երևանում ձյուն չի եկել: Դեռ:
Վաչիկ ՄԵԼԻՔՍԵԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ